Her gün kullandığımız asansöre bindiğimizde hepimiz o “tuhaf” duyguyu yaşamışızdır. Eğer birisiyle konuşuyorsak, içeri biri girdiğinde o konuşma zorunlu olarak durur ve garip bir sessizlik olur, o zaman telefonumuzla ya da saçımızla oynar gibi davranırız. asansörde bile göz teması kurmamak, duygusuz hız tabiri kullanmak, kat numaralarını takip etmekHatta herkesin koyduğu yazılı olmayan birçok kural vardır.
Sosyal açıdan oldukça ilgi çekici mekanlar olan asansörde geçirdiğimiz kısa ama garip zamanların altında bir takım açıklamalar olsa da çoğumuz çabuk unuturuz. Peki, neden böylesine değersiz bir durumda böyle hissedip böyle garip bir şekilde hareket ediyoruz?
En büyük etken tanımadığımız insanlara canımızın istediği kadar yakın olmamız.
Asansörde kendimizi garip hissetmemizin en büyük nedenlerinden biri, her birimizin bir ” Kişisel alan “olmak. Sıradan hayatımızda bu alan ihlal edildiğinde ve birileri burnumuzun altına girdiğinde hepimiz rahatsız oluyoruz. Asansöre başka biri girdiğinde hissedilen duygunun sebeplerinden biri de budur.
Edward Twitchell Salonu Kişisel alanların incelenmesi olarak adlandırılan ve onun ortaya koyduğu “proksemik” bu durumu detaylı bir şekilde anlatmaktadır. Bir antropolog olan Hall, 1960’larda ortaya koyduğu bu kavramla bireysel alanın 4 düzeyini belirlemiştir. Farklı aralıklara göre dağılan bu alanlar şu şekildedir;
- samimi alan:Fiziksel temastan 45 cm’ye kadar (genellikle aile ve yakın arkadaşlar gibi kucaklaşabileceğimiz ve çok yakınlaşabileceğimiz kişiler dahil)
- Kişisel alan:Ortası 45 cm – 1.2 metre (arkadaşlarımız ve tanıdığımız kişilerle birlikte)
- Sosyal alan:orta 1,2 metre ila 3,6 metre (daha sosyal, resmi etkinliklerimizde veya biriyle ilk kez tanıştığımızda kullanılan alan)
- kamu malı:3,6 metre ve üstü (fiziksel temasın olmadığı ve göz temasının çok az olduğu alan. Örnekler alışveriş merkezleri, meydanlar, kaldırımlar vb. toplu alanlar)
Asansöre başkası bindiğinde ilk iki kategorideki alanlarımız ihlal edilebilmektedir. Zaten küçük olan bölgede bu kişilerin yabancı olması da güzel. rahatsız edilmek bu neden oluyor. Hatta sadece asansörde değil, rastgele bir yerde tanımadığımız kişilerin yaklaşması da bu tür sonuçlar doğuruyor. Asansörde her zamanki gibi gidecek bir yerin olmaması bu duyguyu daha yoğun yaşamamıza neden oluyor desek yanlış olmaz.
Asansörde diğer insanlara garip görünmemeye çalışıyoruz.
Konuyla ilgili yıllar önce BBC’ye konuşan Dr. Lee Gray, asansörün tuhaflığına dikkat çekenlerden biri. asansörler sosyal açıdan ilginç ama çok tuhaf yerler” Bunu “kendi başlarına kaldıklarında istediklerini yapabilmeleri” şeklinde tanımlayan araştırmacı; ama biri geldiğinde bilinçsiz açık hareketlergösterdiğini söylüyor.
Bu hareketlerden biri, en uzak molayı oluşturmak için köşeleri geçmek. Aslında bu hareket şefaate olan ihtiyacımızın doğrudan bir kanıtıdır. Öte yandan klinik psikolog Prof. Babette Renneberg ise bire bir yazısında BBC’ye, asansörlerde kendimizi garip hissetmememizin sebebinin “ Yeterli alanınız yok. Genellikle biriyle tanıştığımızda aramızda bir kol mesafesi Bu mümkün. Çoğu asansörde bu mümkün değildir. Bu Yani çok sıra dışı bir ortam. Doğal değil”açıklıyor.
Renneberg, böylesine küçük, kapalı bir alanda, tehdit edici veya garip olarak yorumlanmayacak bir şekilde davranmak o ekler. Bunu yapmanın en kolay yolunun hepimizin sergilediği bir davranış olan göz temasından kaçınmak olduğunu belirtiyor.
Asansörün kontrol edemediğimiz bir araç olması ve içinde mahsur kalmamız da bizi tedirgin eder.
Garip hissetmenin bir başka nedeni de büyük bir metal kutuya tıkılıp kalmaktır. asansörler, kontrolümüz yok, motoru göremiyoruz ve nasıl çalıştığını bilmiyoruz Araçlar. Gezimiz bitene kadar bunlar. içinde sıkışıp kalma düşüncesiDiğer bir deyişle bireysel alanımızın yanı sıra hareket özgürlüğümüzün de kısıtlanması yaşadığımız garip duyguların nedenlerinden biridir.
Elbette asansörler o kadar da korkutucu yerler değil; eşit en güvenli toplu taşıma araçlarından biri olduğunu söylemeliyim. Ölümlü veya yaralanmalı asansör kazalarının sayısı oldukça azdır. Yani tuhaf olsalar da tehlikeli yerler değiller.
